Van Washington tot Brussel: iedereen stelt teleur
Ontzéttend ongezellig
Met een kettingzaag volledig Scarface op de bureaucratie gaan, ziet er daadkrachtig uit - totdat je de mensen wegsnijdt die de nucleaire wapens bewaken (en hen vervolgens weer terug moet inhuren). En een Europese Unie die ruim dertig jaar na eenwording niet verder komt dan stijve retoriek over wat ‘Europa zou moeten’, is op een gegeven moment ook niet leuk meer.
De afgelopen weken is er zoveel gebeurd dat ik in mijn hoofd wel dertig niet-verstuurde nieuwsbrieven heb geschreven. Zo ga ik altijd erg goed op hysterische boomers die het eind der tijden aankondigen puur omdat de andere partij een keertje de verkiezingen heeft gewonnen. Poetin wrijft in zijn handen, in China gaat de hamer-en-sikkel-vlag uit en in Noord-Korea sabbelen ze tevreden op een raketje. Allemaal omdat de Amerikaanse kiezer ‘verkeerd’ heeft gekozen.
Maar de Amerikanen richten al decennialang hun geopolitieke focus meer op de Indo-Pacific dan op Europa, en de herprioritering naar binnenlands beleid begon al met de Obama Doctrine: "the United States cannot use its military to solve humanitarian problems".
Na 7 oktober was 84% van de Amerikanen bezorgd dat ze een oorlog in zouden worden getrokken, en 65% wilde zo snel mogelijk een staakt-het-vuren en vooral geen Amerikaanse militaire actie. De voormalig politiek adviseur van kandidaat Bernie Sanders, Matt Duss, schreef tijdens de verkiezingscampagne een interessante analyse in The Guardian: ‘Door de militaire status quo te verdedigen, hebben de Democraten de anti-oorlogskiezers op een dienblaadje overhandigd aan de Republikeinen.’ Want dat deden de Dems: niet alleen werd de Republikeinse president Ronald Reagan afgelopen zomer onder luid applaus gequote op de Democratische conventie in Chicago, ook werd de Republikeinse havik Liz Cheney op het schild gehesen. Ze vinkte namelijk de belangrijkste boxjes aan: ze is vrouw, én kritisch op Trump. Dat woog even zwaarder dan haar partijlidmaatschap van de concurrent.
Hoe het ook zij, het isolationisme vanuit de Verenigde Staten is geen verrassing. Presidenten stuurden er op aan, die op hun beurt weer responsief reageerden op de Amerikaanse kiezer en diens oorlogsmoeheid na Afghanistan en Irak. Het goed recht van een democratische natiestaat.
De overreactie op een natiestaat die bijstuurt, is niet per se te wijten aan The Donald maar aan een oudere generatie van Europese beleidsmakers en experts die botweg ervoor kozen om niet te luisteren naar Amerika, en aan politici die - toondoof als ze zijn - daar niet op bijstuurden. Paul van Hooft, onderzoeker bij RAND Corporation, wees op LinkedIn erop dat hierdoor ‘de beleidsverschuiving duurder en risicovoller zal zijn. Er is een generatiewisseling nodig’.
‘Europa zou moeten’
Wat de gevestigde generatie - en diens tovenaarsleerlingen - namelijk te vertellen heeft, is onderhand een grijsgedraaide plaat. Van de laatste speech van PvdA-Groenlinks fractievoorzitter en oppositieleider, Frans Timmermans, tot de tweetjes van D66-fractievoorzitter Rob Jetten. Al dertig jaar horen we vooral met veel tromgeroffel wat Europa ‘zou moeten doen’, om na het immer volgende gebrek aan actie met een pruillip beteuterd te prevelen dat de ‘politieke wil helaas ontbreekt’.
Mijn mentor, Wim van Eekelen, had hier een broertje dood aan: ‘Politieke wil is een compleet nietszeggende term. Alsof het iets is wat ergens in de lucht zweeft, om vervolgens op magische wijze op de tafel van regeringsleiders te vallen’. Want, zo was zijn punt, als politici er geen belang in zien, zullen ze ook niet in beweging komen.
Zelfs D66 weet dit. Daarom hadden ze ook tijdens de laatste verkiezingen hun definitie van een ‘Europees leger’ stilletjes aangepast tot een verwaterde vorm van samenwerking. Nog los van de totale onzinnige PwC-consultant-kijk op de krijgsmacht door top down-tekentafel te denken in termen van ‘tientallen losse systemen’, in plaats van die systemen bottom-up te zien als een uitvloeisel van verschillende nationale belangen.
De Europese hoogmoed doet me denken aan de Joegoslavische burgeroorlog. De Europese ministers van Buitenlandse Zaken maakten er begin jaren ‘90 geen geheim van dat ze de ambitie hadden om militair in te grijpen. Dit was volgens hen - zo bescheiden als ze zijn, verwijzend naar de historische woorden van Winston Churchill - ‘Europe’s finest hour’. De Amerikanen hadden we niet nodig: dit was een Europese oorlog op Europees grondgebied en dus Europese zaak. In 1991 zei Jacques Delors, voorzitter van de Commissie, dat “We do not interfere in American affairs. We hope that they will have enough respect not to interfere in ours”.
Enfin, vier jaar en enkele etnische zuiveringen in zogeheten ‘safe areas’ (zoals Srebrenica, Zepa en Gorazde) later vonden de Amerikanen het in de zomer van 1995 allemaal welletjes, en namen vervolgens de leiding om de oorlog in Bosnië te beëindigen. De Europese Unie had toen haar lessen al kunnen trekken. Of wat mij betreft: ook nog na de eerste termijn van Donald Trump. But we didn’t.
Prima, maar de consequenties daarvan zijn voor de regeringsleiders van de Europese Unie, en niet voor degene die nu toevallig in het Witte Huis zit - of degene (in de vorm van J.D. Vance op de Munich Security Conference) die het expliciet zegt.
Edgy McEdgelord Manbaby
Komen we aan bij wat er nu in dat Witte Huis zit. Daar is een soort permanente memefication gaande. De Amerikaanse en Europese puriteinen grepen naar de parelkettingen toen bleek dat een van de 19-jarige medewerkers van DOGE, Department of Government Efficiency, eigenaar was van een bedrijf genaamd Tesla.Sexy LLC, en online aanwezig te zijn onder de nickname Big Balls.
Daarnaast kwam de libertarische president van Argentinië, Javier Milei, een Republikeinse bijeenkomst opvrolijken met een kettingzaag. Zelf won hij de verkiezingen met de belofte de kettingzaag in de bureaucratie te zetten, iets wat Elon Musk ook van plan zegt te zijn met DOGE.
"You can't have an autonomous federal bureaucracy. You have to have one that's responsive to the people”, zei Musk hierover. Een terecht punt: als ministers namelijk bij hun ambtenaren op zoek moeten gaan naar draagvlak om beleid uit te voeren, gaat er iets niet helemaal goed. Desondanks vertrouw ik mijn eigen DOGE-hond, een achtjarige Shiba Inu met grootheidswaanzin, meer met het uitvoeren van een audit op een federale overheid dan Musk en zijn kompanen.
Zo laat Musk op X de mate van zijn zorgvuldigheid met enige regelmaat onbedoeld doorschemeren:
‘Just wow’ en ‘total scam!’ - op basis van een of ander dubieus fan-accountje interpreteert Musk een overheidscontract als een poging tot social engineering, maar als je het onderliggende contract (HIER) doorleest, gaat het om bescherming tegen phishing en cybercriminaliteit.
Elon Musk retweet dat - inclusief een beschuldiging richting persbureau Reuters - zonder het onderliggende contract te lezen, maar heeft zijn oordeel al klaar. Terwijl bij een serieuze audit moet je ook serieus werk doen: contracten doorlezen, nabellen, nakijken - dat is meer dan alleen een mailtje sturen met vragen wat mensen hebben gedaan en wat lijstjes uitdraaien.
Eerder deze maand werden 180 werknemers werden ontslagen bij de National Nuclear Security Administration (NNSA), een agentschap dat het Amerikaanse kernwapenarsenaal beheert en wereldwijd gevaarlijke radioactieve materialen veiligstelt. Vrijwel direct werden ze - op 28 personen na - weer ingehuurd want ja: nucleaire spulletjes.
Niks mis met bureaucratie snoeien, maar als ik hier als een debiel met een kettingzaag helemaal Slipknot ga op mijn boomgaard, weet ik in ieder geval zeker dat ik volgend jaar geen sinaasappels en avocado’s heb.
Naast het premature ontslaan van de mensen die de nucleaire wapens stabiel moeten houden, krijgen we vanuit het Witte Huis ook nog geopolitieke communicatie in de vorm van (geen andere omschrijving voor dan) een homo-erotische megalomane Turkmenistan TEMU-AI over het toekomstig Gaza resort:
En hier komen we precies op het teleurstellende punt: de Verenigde Staten zijn een nucleaire macht. Die heb je graag relatief saai en voorspelbaar. Iets wat ze binnen de regering Trump óók wel weten. De minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio, benadrukte eerder deze maand dat met het oog op regionale stabiliteit Iran geen nucleaire wapens mag verkrijgen.
Toch wordt de geopolitieke boodschap overschaduwd door de bling-bling-bombarie van Elon Musk, die zich eerder gedraagt als de zoveelste dictator in een geopolitiek C-garnituur -stanlandje wat toevallig op een gasbubbel zit, dan als een representant van de grootste nucleaire macht ter wereld (en dan laat ik wat er nu op het Ministerie van Defensie zit nog even buiten beschouwing, want die gozer is een apart briefje).
Memefication van de Amerikaanse politiek is op het eerste gezicht vermakelijk door het geluid van kapotgesneden parelkettingen zowel stateside als hier in Europa, maar de vraag is of de twee volwassenen in de kamer - J.D. Vance en Marco Rubio - voldoende zijn om de nucleaire machtsbalans (of de illusie daarvan) in stand te houden - liefst zonder dat de kettingzaag van DOGE per ongeluk een paddenstoelenwolk veroorzaakt.
Nu zijn de gevonden uitwassen van de government spending vaak ook wel zo corrupt dat het absurd is. Dat lijstje dat de nieuwe Press Secretary zo verfrissend omhoog hield voor de schapen van de pers. Dan begrijp ik die "Wow!" helemaal. En die chainsaw ook. Ik denk niet dat je een halve eeuw aan corruptie het meest efficiënt aanpakt met zachte heelmeesters van PWC en Berenschot. Die hebben hun groei net zo goed te danken aan de graaicultuur van ons belastinggeld. Imho beter Big Balls bezuinigen en hier en daar terugdraaien, dan dat weer. Getraumatiseerde kritische belastingbetalers hebben nu even hun momentje alle recht van spreken, in de VS en in de EU, ik bedoel, in Europa.
Tel daarbij op de totaal ontbrekende leiderschapskwaliteiten en visie van Europese en Nederlandse politici, dan ziet de toekomst er verre van rooskleurig uit