NAVO top: kinderdagverblijf voor de beleidselite
Het was *checks notes* verschríkkelijk
Heel Den Haag in rep en roer want het NAVO-circus is neergestreken in de stad. Zuidelijk vliegverkeer moet omvliegen via Engeland naar Nederland. Tram- en buslijnen rijden een aangepaste route. Het straatbeeld vult zich met dranghekken, politie te paard en een record-aantal Marechaussee. Zelfs Extinction Rebellion werd ditmaal wél van de snelweg geveegd. Dat belooft wat!
Toegegeven: dit was mijn eerste rodeo. Ik ben nog nooit eerder naar een internationale top of Jeuropiejan Summit te Brussel geweest. Persconferenties mijd ik als de pest omdat ik er geen meerwaarde in zie om een half uur van te voren een 200 pagina’s tellend rapport ‘onder embargo’ te krijgen, zodat de dienstdoende bewindspersoon zich er met een Jantje-van-Leiden vanaf kan maken en niemand kritische vragen paraat heeft.
Dus toen ik begin deze week naar Nederland vloog voor Nine Inch Nails in Ziggo de NAVO-top in Den Haag, ging ik er grotendeels blanco in.
Grotendeels.
Want in de aanloop naar de top waren allerlei evenementen in het land. Zo ging de Minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) in gesprek met onder meer de Commandant der Strijdkrachten Onno Eichelsheim over ‘de rol van vrouwen in vrede en veiligheid’.
Ok. Dat is de NAVO-norm dus qua top. Niet zo negatief. Gewoon heengaan. Kijken wat er gebeurt.
Handdoekje leggen
Los van de koffie (niet te hakken automatenkoffie op legionella-temperatuur) was het hele evenement tot in de puntjes geregeld. Koelkasten tot de nok toe gevuld met frisdrank (cola zero 🥰), broodjes knakworst, schone toiletten, strak stofgezogen tapijt en driemiljoenmiljard stekkerpunten in de persruimtes. De beveiliging was vriendelijk, de medewerkers achter de infobalies behulpzaam en zowel Nationale Politie als Marechaussee (ondanks hun graveyard shifts) goedgemutst.
“Hier is de persruimte maar je kunt niet zomaar overal gaan zitten want ze hebben hier gisteravond hun plekjes al gereserveerd”, aldus een medewerkster. Journalisten blijken op internationale evenementen te veranderen in toeristen die in een all inclusive hotel de wekker zetten om een handdoekje te leggen bij het zwembad.
De NAVO-top blijkt niet zomaar toegankelijk. Hoewel het logisch is dat de onderhandelingen achter gesloten deuren plaatsvinden en daaromheen wat persmomenten zijn georganiseerd, bleken ook de expert panels niet allemaal open te zijn. De door VNO-NCW en de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie georganiseerde ‘Industry Panels’ vonden plaats achter gesloten deuren: “Nee mevrouw, er is een persmoment om half twee en daarvoor moet u een pas halen en onder begeleiding naar binnen’.”
Daar mag je dan getuige zijn van de presentatie van een ‘Ambition Statement’ (die je ook gewoon thuis vanaf een livestream kunt (na)kijken):
Hier voelden wij onszelf tóch een beetje te oud voor. Dus besloten collega Jesse Pinster (FTM) en ik onszelf naar binnen te lullen via de delegatie-ingang want niet alleen betere koekjes en NAVO-goodies (zoals een Join the Pipe waterfles met NAVO-logo #score) maar ook beter zicht op de opening van de NAVO-top door secretaris-generaal Mark Rutte zelf.
Voor de lunch al gegeten en gedronken
De hele zaal - ongeveer 500 mensen - zat vol met genodigden, grotendeels bestaande uit denktankers, beleidsmedewerkers en hier en daar wat academici. In plaats van een keynote speech te geven had Rutte gekozen voor een tweegesprek. En niet met vragen vanuit de interviewer: “Uw staf heeft mij vorige week verteld dat u allerlei burgers binnen het NAVO-grondgebied heeft gevraagd om vragen in te leveren?” Jazeker, beaamt Rutte knikkend.
Daar kwamen ze: vragen uit alle uithoeken van het NAVO-grondgebied. Van Spanje en Engeland tot aan Nederland, Italië en het Verenigd Koninkrijk aan toe.
De indieners hadden hun best gedaan om korte te vragen in te dienen die tot brede en zelfbevlekkende antwoorden zouden kunnen leiden. Zoals: “What steps can NATO take to maintain unity and trust?” Of: “How does the Secretary General view the situations on the Alliance’s southern border?”
Direct gaan de spidy senses tintelen want zulke vragen klinken niet bepaald alsof ze zijn ingediend door willekeurige burgers. Dat waren ze dus ook niet, bleek toen ik de namen van deze ‘burgers’ ging googelen.
Zo is daar Dominic Medley met een verleden als “NATO senior civilian representative spokesperson”, en op X gevolgd door het officiële NAVO-account. Vica Kolbeek uit Nederland is een regelmatige bezoeker van bijeenkomsten van Jonge Atlantici en mocht eerder Wopke Hoekstra een vraag stellen over het toetreden van Oekraïne tot de NAVO. Maria Elena Guzman uit Spanje is senior assistent bij de Internationale Militaire Staff van de NAVO in Brussel. Burger Eva Sula uit Estland? Voormalig mentor bij NAVO DIANA - Defence Innovation Accelerator for the North Atlantic.
Kortom: de ‘burgers’ die vragen in mochten leveren kwamen toevallig allemaal uit het veilige NAVO-ambtenaren- en denktank-kringetje van Mark Rutte zelf. Het moet natuurlijk wel gezellig blijven. Een sfeertje waarin ook de vaderlandse pers - met daarin WNL en De T. voorop in de polonaise - aardig aan bijdragen:
Samen voor ons eigen
Precies dit is het hele probleem van die NAVO-top in een notendop. Het viel op wie er wél aanwezig waren — denktankers, beleidsarchitecten, (semi-) overheidsafgevaardigden en een loslopende VVD-campagne-alchemist in de persoon van Klaas Dijkhoff — maar vooral wie ontbraken: militairen (niet de ‘top brass’, die alleen maar kan praten in woordvoerderstaal), onafhankelijke innovators (die niet direct sabbelen aan de defensietiet) en militaire wetenschappers.
Het resultaat is een strategisch discours dat zichzelf feliciterend en circulair is: binnen een netwerk van gelijkgestemden worden risico’s en oplossingen vooral herkauwd, herhaald en herverpakt. Niet opnieuw doordacht.
Dit is geen uitzondering, maar regel. In 2023 waren tijdens de NAVO Innovatietop vrijwel alle panels bezet door CEO’s van grote defensiebedrijven (Airbus, BAE, Leonardo), directeuren van gevestigde denktanks en militaire topambtenaren, maar nagenoeg zonder vertegenwoordiging van Oekraïense start-ups of frontlinie-wetenschappers. Doodzonde, er zijn immers genoeg (en alleen al in Nederland) knappe operationele koppen die promoveren, maar toch waren ook deze panels weer gevuld met de gebruikelijke Rob de Wijkiaanse verdachten.
Toch zouden we beter moeten weten. In The Hell of Good Intentions betoogt de Amerikaanse politicoloog Stephan M. Walt dat een gesloten elite (die hij liefkozend ‘The Blob’ noemt), bestaande uit beleidsmakers, denktankexperts en academici, vaak dezelfde beleidsfouten herhaalt, zoals interventies in Irak en Libië, zonder voldoende verantwoording af te leggen of te leren van eerdere mislukkingen. Walt legt in dit boek feilloos bloot hoe men hierdoor geneigd is tot groepsdenken en weinig openstaat voor alternatieve benaderingen, wat juist zorgt voor een gebrek aan effectieve strategieën en een afname van het Amerikaanse leiderschap op het wereldtoneel.
De vergelijking met de NAVO is snel gemaakt. Er is veel geld voor innovatieprogramma’s (zoals voornoemd DIANA of het NATO Innovation Fund) maar er is weinig tot geen institutionele ruimte voor snelle afwijking van het bestaande model. Innovatie wordt steevast geformaliseerd in kaders, ge-infantiliseerd via Ambition Statements en dichtgetimmerd via aanbestedingen die vooral juridisch moeten kloppen. Resultaat: de bestaande defensiepraktijk wordt vooral nog dieper verankerd (ook wel bekend als ‘innovation capture’). De komende tijd meer van hetzelfde doen - met ook nog eens meer geld - stemt niet bepaalt gerust.
Of de beleidselite het zelf doorheeft, is nog maar de vraag: volgens de NAVO-dagvoorzitter mochten we ons de hele dag verheugen op ‘thought provoking panels’
Woensdag poging 2.
De artikelen zijn gratis te lezen, maar niet gratis te maken. Steun mijn werk en deel het artikel, word betalend lid of overweeg een eenmalige bijdrage als blijk van waardering:
Zal wel aan de leeftijd liggen maar ik moest meteen aan de Blond Ambition Tour denken.
Met die innovatieve, conische BH ontworpen door Jean-Paul Gaultier.
Verrassend: verslag uit Den Haag! De toon is al aanmerkelijk beter, gereserveerder en meer geinformeerd dan wat ik vanavond (dinsdag) waarnam op Staatszender1. Ik was helemaal terug bij de Koninginnedagviering (30 april!) in de provincie uit de jaren '50. Protocolverslaggeving, zelffelicitatie, naargeestig Engels en vooral alle spots op ,,hoe goed & strak en niets-aan-het-toeval-overlatend het is georganiseerd, wat zeg ik: een mega-, nee een MAGA-operatie''. Met als apotheose: de Frederik Hendrikzaal van Huis ten Bosch met iedereen in slobberig zomertenue en vol afgeraffelde statements. Allemaal om een zwaarbewapende dreumes uit Washington DC gehumeurd en dus een beetje koest te houden.
Mag er - voor het oog en om visueel nog wat plezier te beleven aan die/onze centen -
voor de keer eens iets in stijl en gala, als je 't toch uitzendt?